Türk iş dünyasının Ar-Ge performansını Türkçe ve İngilizce olarak hazırlanan bir rapor yayını ile duyuran Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması, Türkiye’nin 2022 yılı Ar-Ge performansını tüm dünyaya sergiliyor. Ar-Ge yatırımlarının ve çalışmalarının hız kesmediği Türk iş dünyası 2022 yılında ekonomik çalkantılara rağmen Ar-Ge harcamalarını iki katına çıkarmış durumda. TUSAŞ Türk Havacılık bir önceki yıla göre 3 kat artış ile 12,5 milyar TL’lik Ar-Ge harcaması ile 2022 yılında en fazla Ar-Ge harcaması yapan firma oldu. Araştırmanın, Türkiye’nin savunma sanayinde küresel bir oyuncu olma hedefine yönelik olarak yaptığı çalışmaları göz önüne serdiği görülüyor. Araştırma sonuçları genel bilgi gelişimine yönelik Ar-Ge yatırımlarıyla da teknolojik bağımsızlık hedefine ulaşmaya çalışıldığını gözler önüne seriyor.
 

Ekonomi ve İş Dünyası Portalı Turkishtime, bu yıl 10’uncusunu gerçekleştirdiği “Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması” ile Türkiye’nin katma değerine ayna tutarken araştırmada yer alan 500 firma Ar-Ge harcamasını bir önceki yıla göre iki kat artırarak 52 milyar 958 milyon TL’ye çıkardı.  Son yıllarda Türkiye’de önemli bir ivme kazanan Ar-Ge çalışmalarını ve bu alandaki gelişmeleri takip etmek için Ekonomi ve İş Dünyası Portalı Turkishtime’ın 2013 yılında başlattığı Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması önemli bir veri kaynağı konumunda. Araştırmaya katılan şirketler, Ar-Ge harcamaları, Ar-Ge personel sayısı, Ar-Ge merkezleri, patent, faydalı model, tasarım ve marka tescil gibi konularda bilgi veriyorlar. Bu bilgiler, Türkiye'nin Ar-Ge alanındaki gelişimini ve rekabet gücünü değerlendirmek için önemli bir gösterge niteliğinde. Araştırma, Türkiye'deki Ar-Ge çalışmalarının görünürlüğünü artırmaya da katkı sağlıyor. Araştırmaya katılan şirketler, Ar-Ge performanslarını tüm Türkiye'ye ve dünyaya duyurma fırsatı buluyor. Bu da Ar-Ge alanındaki farkındalığın artmasına ve Ar-Ge'ye yönelik yatırımların teşvik edilmesine yardımcı oluyor.

Türkiye Ar-Ge 250 araştırması, firmalarımızın performansını dünyaya da anlatacak etkin bir referans kaynağı olması için Türkçe ve İngilizce rapor yayını olarak hazırlanarak dünyanın fikir liderleri ve uluslararası basın ile paylaşılıyor. Bugüne kadar binlerce firmanın dahil olduğu araştırma, 10’uncu yılına girerken “Türkiye’de Ar-Ge hafızasını yaratmak” vizyonunun gerçekleştirilmesinde önemli adımlardan biri olarak görülüyor. 

Türkiye'nin Ar-Ge performansı, son yıllarda önemli bir iyileşme gösterdiği görülüyor. Türkiye'nin Ar-Ge performansının iyileşmesinde, hükümet politikalarının ve özel sektörün Ar-Ge'ye yönelik yatırımlarının önemli katkısı oldu. Hükümet, Ar-Ge'ye yönelik teşvikleri artırarak ve Ar-Ge çalışmalarını desteklemek için yeni mekanizmalar geliştirerek Ar-Ge'ye yönelik yatırımları teşvik ediyor. Özel sektör de Ar-Ge'nin rekabet gücünü artırmada ve yenilikçilik yaratmada önemli bir rol oynadığının farkında olarak Ar-Ge yatırımlarına ağırlık veriyor.

ARAŞTIRMA, DÜNYAYA TÜRKİYE’NİN AR-GE YOLCULUĞUNU BELGELİYOR 

Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması, her yıl olduğu gibi bu döneminde de bir önceki yılın Türkiye ihracat sıralamasındaki ilk 500 firma, Kamuoyunu Aydınlatma Platformu’nda Ar-Ge datalarını açıklayan firmalar ve T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı onaylı Ar-Ge merkezi olan firmalara iletilen anketlere verilen yanıtlar ile hazırlandı. Türkiye ekonomisinin lokomotifi olan Ar-Ge yapan firmalar hakkında yapılan, doğru kaynaklara ve verilere dayalı tek araştırma olan Turkishtime Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması, firmalarımızın Ar-Ge performansını tüm Türkiye’ye ve dünyaya anlatacak etkin bir referans kaynağı oluşturdu. Firmaların 2022 yılında Ar-Ge harcamaları, 2023 yılı için planlanan Ar-Ge harcamaları, Ar-Ge personel sayısı, 2022 yılında Ar-Ge merkezlerinde alınan; patent sayısı, faydalı model sayısı, tasarım tescil sayısı, marka sayısı Ar-Ge 250 araştırmasının temel datalarını oluşturdu.

AR-GE’NİN EN PARLAK YILDIZI TUSAŞ OLDU 

Ar-Ge’deki toplam büyümenin ana unsurunu savunma sanayi firmaları oluşturuyor. İlk 50 firmanın 2022 yılındaki Ar-Ge yatırımları toplamının yüzde 67,3’lük bölümünü sanayi savunma firmaları oluşturdu. Bu oran 2021 yılında yüzde 67,2 düzeyindeydi. Savunma sanayi Ar-Ge yatırımlarının en önemli oranını da TUSAŞ-TAI, Aselsan, Roketsan, TUSAŞ-TEI ve Havelsan gibi beş büyük TSK Vakfı firması oluşturuyor. Ayrıca bu firmaların Türkiye’nin toplam Ar-Ge yatırımlarındaki payı ve ilk 50 firma Ar-Ge yatırım toplamı içindeki payı giderek artmaktadır. Bu pay 2018’de zaten yüksek olan yüzde 52’den 2021 ve 2022’de yüzde 61’e yükselmiş durumda. 

Ar-Ge’ye yapılan yatırımların önemine dikkat çeken araştırmada, 2021 yılında ikinci sırada olan savunma sanayinin önemli oyuncularından TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş’nin 2022 yılında liderliğe yükseldiğini görüyoruz. TUSAŞ’ın Ar-Ge yatırımları 2021 yılında 4,4 milyar TL düzeyinden 2022 yılında 12,5 milyar TL düzeyine çıkmış durumda. TUSAŞ’ın Ar-Ge harcamasını üç kat gibi artırdığı dikkat çekiyor.  

2021 yılında 5,6 milyar TL ile lider konumda yer alan Aselsan, 2022 yılında listenin ikinci sırasına yerleşirken, söz konusu dönemde Ar-Ge’ye 9,9 milyar TL ayırdı.

2021 verilerinin aktarıldığı bir önceki araştırmada 1,4 milyar TL ile üçüncü sırada yer alan Roketsan, 2022 yılında 2,2 milyar TL Ar-Ge harcaması ile üçüncü sıradaki yerini korudu. Bir önceki araştırmanın 9’uncu sırasında yer alan Arçelik, bu yıl listede dördüncü sırada yer aldı. 2021 yılında 444 milyon TL olan Ar-Ge harcama tutarını 2022 yılında 1,5 milyar TL olarak gerçekleştiren firmanın, bir önceki yıla göre Ar-Ge yatırımlarında üç katı bir büyüme görüldü. 

2021 yılında 680 milyon 519 bin TL’lik Ar-Ge harcamasına imza atan Ford Otomotiv 2022 yılında Ar-Ge’ye ayırdığı bütçe; 1,4 milyar TL’ye ulaştı. Listenin ilk 10’unda Ford Otomotiv’i sırasıyla; TUSAŞ Motor Sanayii (1,4 milyar TL), Turkcell (1 milyar TL), Havelsan (1 milyar TL), Mercedes Benz (839 milyon TL) ve Vestel (716 milyon TL) izledi.

SAVUNMA AR-GE’SİNİ OTOMOTİV TAKİP EDİYOR 

En fazla Ar-Ge yapan ilk 50 firma sektörel olarak sıralandığında, 2022 yılında savunma sanayi firmalarının yüzde 67,3, otomotiv endüstrisinin yüzde 9,9, beyaz eşya ve elektronik firmalarının yüzde 6,5, ilaç firmalarının ise yüzde 1,8 pay aldıkları görülüyor. Ford’un 2021’deki yüzde 54’lük, 2022’de yüzde 113’lük ve Mercedes-Benz’in 2022’deki yüzde 126, MAN ve Türk Traktör’ün Ar-Ge’deki ciddi büyümelerini hariç tutarsak otomotiv sektörü Ar-Ge toplamlarının 2019, 2020, 2021, 2022’de reel olarak küçüldüğü görülüyor. 2021 yılında Tofaş 552 milyon TL ile listede ilk 10’da yer alırken 2022 yılında 660 milyon TL Ar-Ge harcaması ile 12’nci sıraya gerilediğini görüyoruz. Mercedes Benz Türk’ün ise 2021’de 372 milyon TL 11’inci sırada yer alırken 2022 yılında 839 milyon TL ile dokuzuncu sıraya geçtiğini görüyoruz. 

KADIN İSTİHDAMI ARTIYOR ANCAK YETERSİZ 

2022 yılında da en fazla kadın çalışan sayısına sahip firma Aselsan oldu. 1.267 kadın çalışan ile zirvede yer alan Aselsan’ı 1.051 kadın çalışan ile TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayi takip ediyor. TUSAŞ’ın 2021 yılında 894 olan çalışan kadın sayısını 1.051’e çıkarmış olması da dikkat çekiyor. Kadın istihdamında 3’üncü sırada ise 433 çalışan ile Logo yazılım yer alıyor. Ar-Ge merkezlerimizdeki kadın çalışanların tüm Ar-Ge çalışanlarına oranı en yüksek firmalar; yüzde 66 ile Deva Holding, yüzde 42 ile Logo Yazılım, yüzde 37 ile Siemens, Huawei Telekomünikasyon yüzde 36 ve Kordsa’nın yüzde 35 olduğu görülüyor. Ar-Ge istihdamının en yüksek olduğu savunma sanayide ise bu oranın genellikle yüzde 16 ile 29 arasında olduğu görülüyor. 

PATENT BAŞVURUSUNDA TÜRKİYE’NİN BAŞARISI 

Türkiye son yıllarda patent başvurusu sayısını yüzde 100 artırmış olmasına rağmen Çin, ABD, Japonya ve Kore gibi bu alanda önde olan ülkelerin gerisinde bulunuyor. Listenin ilk 50’sinde yer alan firmaların 2022 toplam patent sayısı 1.003 iken listenin en başında 153 patent sayısı ile Turkcell bulunuyor. Turkcell’i, Aselsan (101), Mercedes Benz Türk (92), Tofaş (75), Tırsan Treyler (71), Eczacıbaşı Yapı Gereçleri (49), BSH Ev Aletleri (38), TUSAŞ Türk Havacılık (34), Roketsan (22) ve Havelsan (22) takip ederek kategoride ilk 10’da yer alıyor.   

2022 AR-GE HARCAMASINA GÖRE EN BÜYÜK 10 ŞİRKET

SIRA

Şirket

TL

1

TUSAŞ TÜRK HAVACILIK VE UZAY SANAYI A.Ş.

12.535.972.655

2

ASELSAN ELEKTRONIK SANAYI VE TICARET A.Ş.

9.994.833.681

3

ROKETSAN ROKET SAN. VE TIC. A.Ş.

2.287.575.976

4

ARÇELİK A.Ş.

1.568.591.000

5

FORD OTOMOTIV SAN. A.Ş.

1.449.033.000

6

TUSAŞ MOTOR SANAYII A.Ş. (TEI)

1.410.641.424

7

TURKCELL TEKNOLOJI ARAŞTIRMA VE GELIŞTIRME A.Ş.

1.075.663.101

8

HAVELSAN HAVA ELEKTRONIK SAN. VE TIC. A.Ş.

1.024.712.988

9

MERCEDES BENZ TÜRK A.Ş.

839.138.869

10

VESTEL ELEKTRONIK SANAYI VE TIC. A.Ş.

716.616.000

2022 EN FAZLA PROJE GELİŞTİREN 10 FİRMA 

SIRA

Şirket

TL

1

ASELSAN ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

1086

2

WORLD MEDİCİNE İLAÇ SAN. VE TİC. A.Ş.

421

3

PETLAS LASTİK SAN. VE TİC. A.Ş.

325

4

DEVA HOLDİNG A.Ş.

299

5

ARGİS İLAÇ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

285

6

DYO BOYA FABRİKALARİ SAN. VE TİC. A.Ş.

152

7

VEM İLAÇ SAN. VE TİC. A.Ş.

150

8

ROKETSAN ROKET SAN. VE TİC. A.Ş.

149

9

SANTA FARMA İLAÇ SANAYİ A.Ş.

114

10

MAKİNE VE KİMYA ENDÜSTRİSİ A.Ş.

112

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı